Ολόγυρά μας, ένας όμορφος μαγικός κόσμος της τέχνης, έχει απλωμένα τα φτερά του σε ένα διαρκές κάλεσμα στις σκέψεις αλλά και στα συναισθήματά μας. Δημιουργήματα εικαστικά, δημιουργήματα του λόγου, της κίνησης του σώματος, δημιουργήματα της σκηνής. Η αλληλεπίδραση μαζί του είναι μια σχέση που συνοδεύει τον άνθρωπο από την πρωτόγονη κοινωνία μέχρι σήμερα.
Για τους ανθρώπους, που γράφουμε. Για όλους εκείνους που προσπαθούμε να εκφραστούμε δημιουργικά μέσα από την πεζογραφία και την ποίηση. Έχουμε σκεφτεί άραγε, γιατί το κάνουμε; Ποιο είναι το βαθύτερο κίνητρο πέρα από τη δύναμη της εξωτερίκευσης της εσωτερικής έμπνευσης; Με λίγα λόγια για να το πάω παρακάτω, το βαθύτερο κίνητρο ενός συγγραφικού έργου, μένει στενά στο να εκφράσει μόνο μια δοσμένη πλοκή, μια μυθοπλασία, ένα ποίημα; Ή προχωράει παραπέρα; Και πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτή η "ομιλία";
Κακά τα ψέματα, μέσα σε κάθε λογοτεχνικό έργο, διήγημα, νουβέλα, μυθιστόρημα, ένας συγγραφέας, όποιος και και να είναι αυτός, θα περάσει μηνύματα. Κάθε είδος έργου, κάθε κατηγορία έχει τα δικά της μηνύματα. Η πλοκή, οι χαρακτήρες, οι διάλογοι, η εξέλιξη, η κάθαρση δεν είναι ουδέτερα και άχρωμα. Φέρνουν στο φως σχέση με τα κοινωνικά δρώμενα. Συνδέονται με συλλογικές συνειδήσεις. Παίρνουν θέση για ζητήματα ζωής. Ακόμα και έργα εποχής ή φαντασίας, έχουν τη δική τους υπόσταση στο να "φωνάξουν" για αξίες ζωής και τόπο σκέψης του συγγραφέα.
Κατά την ταπεινή μου προσωπική άποψη, ο συγγραφέας δεν μπορεί να στέκεται αδιάφορος και ουδέτερος απέναντι στο κοινωνικό γίγνεσθαι γύρω του. Δεν μπορεί να αποφεύγει να πάρει θέση.
Ας σταθούμε λίγο στα λόγια ενός μεγάλου συγγραφέα, που τίμησε τον πνευματικό κόσμο του λαού μας.
Ο ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ, λοιπόν, γράφει:
"Ποτέ τα βιβλία των υποταγμένων δεν έχουν διάρκεια. Αν θέλετε το έργο σας να ζήσει μαζί με σας και πέρα από σας, πρέπει να το χτίσετε με γνήσια υλικά και μέσα στο χώρο των ανθρώπων. Ο αληθινός συγγραφέας δε δίνει απλώς τα προϊόντα της πένας του, αλλά βοηθάει τη ζωή να γίνει πιο φιλόστοργη στους ανθρώπους. Κυνηγά την κακία και την αμάθεια. Στιγματίζει τη σκληρότητα και την αδικία. Και ρίχνει φως στο δρόμο των ανθρώπων. Φως και λουλούδια και μάθηση..."
("Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος")
Το μήνυμα και η τοποθέτηση του μεγάλου συγγραφέα και αγωνιστή είναι σαφές. Ο ρόλος του ανθρώπου της τέχνης και δη ενός συγγραφέα είναι ρόλος για την κοινωνική χειραφέτηση. Το ιστορικό προοδευτικό χρέος είναι στην αφύπνιση, στο όνειρο για καλύτερη ζωή, στην καταγραφή και στηλίτευση της αδικίας και της ανισότητας και στην προώθηση αξιών που προάγουν τον άνθρωπο και το δίκιο.
Ο Λουντέμης συνεχίζει για να πει ξεκάθαρα ότι ο συγγραφέας δεν μπορεί να έχει αυτοσκοπό το κυνήγι της προσωπικής του επιτυχίας. Ακόμα και αν αυτό γίνεται με καθαρή πρόθεση, δεν αρκεί για να τον καταξιώσει μέσα στην κοινωνία και στο κοινό.
Δείξτε προσοχή στα λόγια του συγγραφέα, που απευθύνεται αφηγηματικά σε έναν ...συγγραφέα:
"...Τις πληγές σας δείχνετε στους ανθρώπους και τους καλείτε να τις προσέξουν. Τους ρωτήσατε όμως και κείνους αν είναι χωρίς πληγές; Πώς έχετε την αξίωση ν' αφήσουν τους δικούς τους πόνους και να κοιτάξουν το δικό σας; Ή μήπως νομίζετε πως δεν υπάρχουν άλλοι πονεμένοι;
Κάνετε άξονα του κόσμου τον εαυτό σας. Γίνατε εγωιστής. Κι οι άνθρωποι τους εγωιστές δεν τους αγαπούνε. Να γιατί δεν έχουν επιτυχία τα έργα σας..."
Και θα συνεχίσει πιο κάτω με σαφήνεια για τη στόχευση ενός συγγραφέα:
"...Κινείστε σε έναν κόσμο αδικημένων και βρισμένων και φροντίζετε μόνο για τον εαυτό σας...
Να χτυπήσετε τις ρίζες του ανθρώπινου πόνου. Να στρέψετε το αυτί σας στις αιτίες του... Άνθρωπος είναι εκείνος που πονά πρώτα για τους άλλους. Που πονά και μάχεται να τους λυτρώσει απ' τα τόσα δεσμά, την πείνα και τη λύπη..."
Νομίζω, ειπώθηκαν, επιγραμματικά κάποιες σημαντικές παρατηρήσεις για το πώς οφείλει να δει τον εαυτό του και το ρόλο του ένας συγγραφέας, ένας άνθρωπος "καλαμαράς", που θέλει να μιλήσει και να εκφράσει πράγματα δημόσια μέσα απ' τη λογοτεχνία και την ποίηση.
Στις δύσκολες εποχές, που το σκοτάδι εμφανίζεται απειλητικό, νομίζω μόνο ένας τέτοιος ρόλος ταιριάζει σε έναν πνευματικό άνθρωπο της γραφής.
Απίστευτη αυτή η τοποθέτηση! Δεν ξέρω τι να πρωτοσχολιάσω.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια τον ενεργό ρόλο που πρέπει να έχει ένας συγγραφέας μέσα από τους ήρωες του; Για το πλούσιο λεξιλόγιο σου, φίλε μου Γιάννη, που σε κάθε παράγραφο κρύβεις και ένα μικρό συγγραφικό σεμινάριο;
Για τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεσαι τα εσωτερικά μηνύματα της τέχνης του λόγου;
Ότι και να γράψω θα είναι μικρό, φτωχό και ασήμαντο γιατί αυτό το κείμενο σου πρέπει - ΠΡΕΠΕΙ - όλοι όσοι προσπαθούμε να γράψουμε να το διαβάσουμε και να αποδώσουμε τελικά μέσα μας αυτό που πραγματικά μας τρώει. Για ποιο λόγο οδηγούμαστε πραγματικά στο να εκφραστούμε μέσα από τον γραπτό λόγο;
Υπέροχος Γιάννη μου για ακόμα μία φορά και να, αυτή είναι η απόδειξη που η ομάδα αυτή έχει πολλά να δώσει και ακόμα περισσότερα να πράξει...
Σ' ευχαριστούμε που μας δίνεις τροφή για σκέψη!
Βούλα μου, ειλικρινά σε ευχαριστώ πολύ για την τόσο φορτισμένη σου απάντηση-σχόλιο. Εντάξει μού αποδίδεις περισσότερους "πόντους" όσων πραγματικά δικαιούμαι. Λέω αυτό που πρέπει να σηματοδοτεί κάθε επίδοξος γραφιάς. Για το βαθύτερο κίνητρο ενός ανθρώπου, που θα κάνει το λόγο του δημόσιο. Γιατί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, "εκπαιδεύουμε" ψυχές και ανθρώπους και οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε το ρόλο μας.
ΔιαγραφήΣε ευχαριστώ απ' την καρδιά μου.
Υποκλίνομαι στις σκέψεις σας και στον τρόπο που τις αρθρώνετε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕλευθερία μου, σε ευχαριστώ με την καρδιά μου, καλή μου φίλη. Να είσαι καλά.
ΔιαγραφήΤόσο βαθιά νοήματα που μας μαθαίνουν την πορεία μας. Από πού ξεκινάμε και ποιος είναι ο τελικος μας προορισμός. Ευχαριστουμε γι αυτό, κύριε Γιάννη!!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΈνα μεγάλο ταξίδι αυτή μας η πορεία, Ελένη μου. Με πολλά λιμάνια και φουρτούνες στη διαδρομή. Εγώ σε ευχαριστώ για το σχόλιό σου.
ΔιαγραφήΒέβαια ο Λουντέμης είναι μεγάλος συγγραφέας, αγαπημένος της νεολαίας στα χρόνια μου. Πιστεύω όμως ότι μιλά για την "στρατευμένη" λογοτεχνία, που κι αυτή έχει δώσει αριστουργήματα. Ευτυχώς η λογοτεχνία, μπορεί και υπερβαίνει κάθε είδους "συμβουλές" και να εξορύσσει σε κάθε εποχή τα δικά της διαμάντια. Ναι ο ανθρώπινος πόνος και οι αιτίες του είναι πάντα ένα ζητούμενο όταν γράφεις, αλλά πέρα από αυτό υπάρχει ο ίδιος ο άνθρωπος, ο εσωτερικός του κόσμος, βαθύς, σκοτεινός, καλά κρυμμένος. Και κάποιοι από αυτούς που έχουν επιχειρήσει να τον διερευνήσουν έχουν δημιουργήσει σπουδαία έργα. Στο μυαλό μου πρόχειρα έρχεται ο Στόουνερ του Johm Williams. Δεν μπορώ να παραβλέψω και το σπουδαίο έργο, για μένα το σπουδαιότερο του Καζαντζάκη, Αναφορά στον Γκρέκο, ένα έργο εσωτερικής αναζήτησης, όπου αποτυπώνεται όλη η αγωνία του μεγάλου συγγραφέα για την πορεία της ζωής του.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαταλήγω λέγοντας, ότι η γραφή είναι κάτι πολύ πάνω από συμβουλές, οδηγίες και συγγραφικούς μπούσουλες. Κι εκεί έγκειται και ένα μεγάλο μέρος της ομορφιάς της. Το μυαλό του κάθε συγγραφέα, η ψυχή και η καρδιά του, κι ένα μαγικό αλλά άγνωστο ακόμη φίλτρο είναι αυτό που ορίζει το καλό λογοτεχνικό έργο. Κι αυτό εναγωνίως αναζητούμε όσοι γράφουμε.
Την Καλημέρα μου, φίλε. όμορφο το έναυσμα σου για πρωινές σκέψεις.
Μα φυσικά, Βασίλη μου, η συγγραφή και η τέχνη δεν είναι συνταγή, κατευθυντήριες γραμμές και πλάνα. Και είναι και παραμένει ανατρεπτική. Αμφισβητεί, σαρώνει, δημιουργεί, γκρεμίζει το σάπιο, δημιουργεί πρότυπα.
ΔιαγραφήΌμως η λογική "κάνω τέχνη για την πάρτυ μου" δεν υπάρχει. Η λογική "κάνω τέχνη εγωκεντρική" δεν υπάρχει. Η λογική κάνω τέχνη γιατί εξυπηρετώ τις εμμονές μου δεν υπάρχει.
Η τέχνη διαλεκτικά θα διεκδικήσει ρόλο στην κοινωνία. Υπάρχει για να πάει τη ζωή μπροστά, την ανθρωπότητα στη χειραφέτηση, στη συνείδηση. Όπως ο Χριστιανισμός για παράδειγμα δεν γίνεται να κλείνει τα μάτια την κοινωνική ανισότητα εν ονόματι μιας "δικαιωμένης ζωής στον ...Παράδεισο". Εκεί η τέχνη γίνεται εργαλείο χειραγώγησης, συντήρησης και παύει να είναι τέτοια.
Κάθε συγγραφέας κουβαλά έναν, εν δυνάμει, μεγάλο πλούτο. Ελεύθερα θα τον βγάλει να τον καταθέσει. Πάνω απ' όλα όμως οφείλει να ξεκαθαρίσει το κίνητρο μέσα του και τι εικόνες θα περάσει.
Όμορφη Κυριακή Βασίλη μου και ευχαριστώ για την τόσο συγκροτημένη σου παρέμβαση.
Διάβασα το κείμενο και έμεινα άφωνη. Περιττό να πω , πως με έβαλε σε αμέτρητες σκέψεις γύρω από την συγγραφή και το αντίκτυπο που έχει, όχι μόνο σε εμάς μα και τους αναγνώστες. Σαν συγχαίρω κ. Γιάννη για όσα γράψατε!
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια το συμπέρασμά σου, Εύα μου, δηλώνω την πλήρη μου ικανοποίηση και ταύτιση με τη σκέψη σου. Κάθε μας φράση και γραμμή, "δουλεύει" στο χτίσιμο συνείδησης στην κοινωνία. Έχει αξία και δύναμη.
ΔιαγραφήΣε ευχαριστώ πολύ, Εύα μου για το σχόλιο και τα συναισθήματα.
Πόσο όμορφα τα είπες ρε συ Γιάννη! Και έχεις απόλυτο δίκιο! Ο συγγραφέας και ο οποιοσδήποτε αυτοπροσδιορίζεται ή θέλει να λέγεται άνθρωπος της τέχνης, θα πρέπει να έχει κάτι παραπάνω να δώσει από ένα κομμάτι που αποσκοπεί μοναδικά στην προσωπική του προβολή. Και είναι σημαντικό και αυτό που γράφεις παρακάτω... Ο αποδέκτης της τέχνης, δεν είναι ηλίθιος. Δεν θα ταυτιστεί με το έργο σου, δεν θα το θυμάται, εάν εσύ προβάλλεις μόνο τον εαυτό σου χωρίς να νοιάζεσαι για τις κοινωνικές προεκτάσεις που έχει ή θα μπορούσε να έχει το έργο σου. Έτσι πάει... Σωστότατα τα είπε ο Λουντέμης, πολύ σωστά τα είπες, ή μάλλον τα έγραψες κι εσύ. Και τρελαίνομαι που δεν μένεις στην επιφάνεια των πραγμάτων! Εξαιρετικός!
ΑπάντησηΔιαγραφήΞεκάθαρη η σκέψη σου, Χάρη μου. Πολύ σωστή και φυσικά πορευόμαστε στην ίδια αντίληψη. Για να σε νιώσει ο αναγνώστης σου, πρέπει να τον εκφράσεις. Σε κάποια σημεία, να πιάσεις την αγωνία, την προσδοκία. Να συναντήσει κάπου στο γραπτό σου και τις δικές του προσμονές.
ΔιαγραφήΤην καλησπέρα μου φίλε μου. Να είσαι καλά.
Γιάννη μου συμφωνώ με τα γραφόμενα αλλά....επειδή στο μυαλό μου υπάρχει ένα ''αλλά'', θα γράψω τις σκέψεις μου.Φυσικά περνάει μηνύματα σε κάθε έργο του ένας συγγραφέας. Μα είναι τα δικά του μηνύματα. Οι απόψεις του. Οι πεποιθήσεις του. Η ιδεολογία του. Ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι ο κάθε γραφιάς έχει σωστές απόψεις για τη ζωή; Αν είναι στρατευμένος σε κάποιο πολιτικό μετερίζι και η θεματολογία του αφορά την ιδεολογία του, θα περιέχει μηνύματα που αφορούν το κοινωνικό γίγνεσθαι. Αλλά κατά την ταπεινή μου γνώμη, ο κάθε γραφιάς είναι εγωιστής. Γράφει για τον εαυτό του. Βγάζει τα απωθημένα του. Δημιουργεί μέσω των ηρώων του τον κόσμο που φαντάζεται ή που τον αντιπροσωπεύει ή που πιστεύει ότι οι αναγνώστες αγαπούν να διαβάζουν. Είναι εγωιστής ο κάθε συγγραφέας γιατί η συγγραφή είναι μοναχική υπόθεση και αφορά τον ίδιο μια και γράφει αυτά που σκέφτηκε ή που φαντάστηκε, αυτά που νοιώθει βαθιά στην ψυχή του. Τα βιβλία περιέχουν βιώματα των συγγραφέων πιστεύω, περιέχουν διαχρονικές αντιλήψεις αλλά και λανθασμένες πολλές φορές απόψεις. Σημασία έχει και η κουλτούρα του γράφοντος. Σκέψου...ένας συγγραφέας που ασχολείται με το me too. Θα γράψει και θα περάσει μήνυμα για το πόσο υποτιμιτική και ζωώδης είναι η κακοποίηση της γυναίκας. Απ την άλλη έχεις έναν μουσουλμάνο συγγραφέα που η κουλτούρα του και η θρησκεία του υποστηρίζει ότι η γυναίκα είναι β' κατηγορίας. Θα τον πεις κακό συγγραφέα;
ΑπάντησηΔιαγραφήΝομίζω ότι ο ρόλος του κάθε γραφιά είναι να αναπτύξει κριτική σκέψη στον αναγνώστη. Για σκέψου τι κάνουν οι ΗΠΑ όταν κυκλοφορήσει ένα βιβλίο που περιλαμβάνει μη δημοκρατικές συμπεριφορές από μέρους του κράτους...Δεν το απαγορεύει. Δίνει εντολή σε κάποιον άλλον να γράψει τα αντίθετα ακριβώς τεκμηριώνοντάς τα. Σκέψου ακόμη πόσοι συγγραφείς γράφουν και έχουν αμφιλεγόμενες απόψεις, πόσοι αντικρούουν άλλους σε ό,τι υποστηρίζουν, πόσοι πλασσάρουν γνώμες που κάθε άλλο παρά πανανθρώπινες είναι!
Ο καλός συγγραφέας δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι μετέχει με τα βιβλία του στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης στο σωστό και δίκαιο. Αυτό κι αν είναι εγωιστικό. Υπάρχουν πανανθρώπινες αξίες που μπορείς να έχεις στο βιβλίο σου αλλά κάποιος άλλος μπορεί να διαφωνεί και να τεκμηριώσει το αντίθετο στο δικό του βιβλίο. Αρα για μένα η κριτική σκέψη είναι το Α και το Ω για τον αναγνώστη.
Καλησπέρα Γιάννη μου, όπως πάντα μας προβληματίζεις και ξεκινάς συζητήσεις με τα θέματά σου
Ποταμός Άννα μου, η σκέψη σου και οι παρατηρήσεις σου.
ΔιαγραφήΌχι δεν έχω την πρόθεση να τις απορρίψω, μήτε τις θεωρώ ότι στέκουν απέναντι σε ότι εξέφρασα. Περισσότερο θα έλεγα ότι λειτουργούν συμπληρωματικά και επεξηγηματικά στον προβληματισμό μας.
Σίγουρα μέσα στην κοινωνία διαπλέκονται απόψεις, οι οποίες είναι μάλιστα και εκ διαμέτρου αντίθετες. Όπως σε κάθε κοινωνικό χώρο έτσι και στο χώρο της λογοτεχνίας, θα συγκρουστούν αυτές οι απόψεις, Άννα μου.
Για μένα η τέχνη είναι ναι, χώρος προσωπικής έκφρασης, ναι είναι χώρος δημιουργίας αλλά ναι είναι και χώρος να βοηθήσεις να πάει η κοινωνία σε δρόμους καλύτερους.
Η θέση σου θα μετρήσει στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο καλλιτέχνης, ο συγγραφέας, διαμορφώνει συνειδήσεις. Δεν θα μπορούσα π.χ. ποτέ να αναδείξω έναν ήρωα και χαρακτήρα που κακοποιεί μια γυναίκα. Δεν μπορώ να τον καθάρω ως κοινωνικό ρόλο.
Αυτό ήθελα να πω με τον όρο "στρατευμένη τέχνη", που βέβαια εμένα δεν με σοκάρει αλλά να πω ότι η αντιδραστική-συντηρητική πλευρά της κοινωνίας, την ερμηνεύει κατά το δοκούν όπως και στην σπιλώνει επίσης.
Άννα μου, είναι ευλογία να σε έχουμε κοντά μας με την κατάθεση απόψεών σου. Ειλικρινά σε ευχαριστούμε.